“MÜƏLLİMLƏRİMİZ NƏ SİQARET ÇƏKİR, NƏ DƏ ARAQ İÇİR”
Ənvər Özeren: “Bir gün bu ölkədən ayrılası olsam, deyərəm ki,
yaşadım, amma mənə bəxş edilən zaman içərisində bunun haqqını verə
bilmədim”
“Möhtəşəm yüz il”də tarixi reallıqlarla üst-üstə düşməyən məsələlər, tariximizi təhqir edən məqamlar var"
Azərbaycan musiqisinin vurğunudur, bəzi mahnılarımızı, klassik
əsərlərimizi telefonuna yükləyib, məqamı gələndə dostlarına da “hələ bir
dənə dayanın, Azərbaycandan bir mahnı dinləyəlim” deyir. Bu maraq isə
ona əski dövrlərdən, hələ sərhədlərin bağlı olduğu sovetlər zamanındakı
həsrət yükünü daşıdığı illərdən yaranıb. O zamanlar Türkiyə
radiolarından Rəşid Behbudovu, Zeynəb Xanlarovanı sevə-sevə dinlədiyini
söyləyir. Elə söhbətimizə başlamazdan öncə türkcə olimpiadada baş nazir
Ərdoğanı öz mahnısı ilə kövrəldən azərbaycanlı qızcığazın həzin
mahnısını dinləyirik.
Müsahibimiz “Çağ” Öyrətim İşlətmələri Şirkəti İdarə Heyətinin sədri
Ənvər Özerendir. 1961-ci ildə Türkiyənin Bordur şəhərində anadan olub.
1976-cı ildə İzmirdə keçirilən sınaqlarda uğurla çıxış edərək Atatürk
liseyinə qəbul olunub və 79-cu ildə təhsilini başa vurub. Ali təhsilini
İstanbul Universitetində alan Ənvər bəy Antalya, Bursa, Tunceli
şəhərlərində bir sıra dövlət qurumlarında məmur olaraq çalışıb. Daha
sonra İstanbula dönüb və 1995-ci ilədək təhsil sahəsində işlərini davam
etdirib, buradakı özəl təhsil şirkətlərində genel müdir olaraq işləyib.
Ardınca Balıkesir şəhərindəki özəl təhsil şirkətinə rəhbərlik edib.
2000-ci ildən isə Azərbaycanda, “Çağ” Öyrətimdə çalışır.
- Ənvər bəy, “Çağ” Öyrətimin bu uğurlarının resepti varmı?
- Mustafa Kamal Atatürk deyir ki, “Müəllimlər, diqqət edin, yeni
nəsillər sizin əsəriniz olacaqdır”. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev
deyir ki, “Təhsil millətin gələcəyidir”. Bu gün də görüləcək ən çətin,
amma xeyirli iş təhsil işidir, insanlara savad vermək, bilik
öyrətməkdir. Əlbəttə, bizim də bu səviyyəyə çatmağımızda
müəllimlərimizin əməyi olub. Ailələrimiz imkanlarına baxmayaraq bizi
oxutdular. Dövlət dəstəyi olmasaydı, mən balaca bir rayondan çıxıb
İzmirdə oxuya bilməzdim. Biz təhsil sahəsində nümunəvi insanlar gördük,
onların əllərində yetişdik. Birincisi, təhsilin keyfiyyəti məsələsində
insanların yetişdiyi mühit, onlara dərs deyən müəllimlər, ailələrinin
təhsilə göstərdiyi diqqət və qayğı çox önəmlidir. İkincisi, təhsil
sahəsində böyüklərin sözlərini həmişə rəhbər tutduq. Bizim türk
məktəblərinin yaranması rəhmətlik Turqut Özal dövründə başladı.
Türkiyənin ağsaqqalları davamlı tövsiyələrdə bulundular. Bu il sizin də
iştirak etdiyiniz Türkcə Olimpiadada dünyanın 135 ölkəsindəki bu
məktəblərdən gələn insanlar yarışdılar. Dünyada 150-yə yaxın qurulmuş bu
məktəblər var. Amma bu məktəblərin ilki Azərbaycanda - Naxçıvanda
rəhmətlik Heydər Əliyev Ali Məclisin sədri olarkən onun xeyir-duası ilə
açıldı. Bizim təhsillə bağlı böyük marağımıza dövlət böyüklərinin
“yapdığınız iş gözəldir, bu işi davam etdirin” tövsiyəsini alanda daha
əzmlə çalışdıq. Bizim şüarımız bu oldu: “Etimada sədaqətlə!” Azərbaycan
və Türkiyə xalqının, dövlət böyüklərinin bizə göstərdiyi güvən və
etimada ləyaqət və sədaqətlə işlədik. İşimiz böyüdükcə çiyinlərimizdəki
işin ağırlığını hiss edirik. Çünki işimizə məsuliyyətlə yanaşırıq.
- Azərbaycan təhsil sistemindəki problemlərlə yəqin siz də tanışsınız. Sizcə, bu durumdan xilasın yolu nədədir?
- Təbii ki, Azərbaycan 20-30 il əvvəlki deyil. Təhsilin inkişafı da
müəyyən zaman tələb edir. Biz Azərbaycanda özəl şirkətik, özəl şirkətin
vəzifəsi etdiyi işi ən yaxşı görməkdir. Heydər Əliyev o zaman demişdi
ki, siz təhsil sahəsində gördüyünüz nümunəvi işi davam etdirin, bizim də
təhsil müəssisələrimiz bundan nümunə götürsünlər. Əldə etdiyimiz
müvəffəqiyyətlərə bu cür baxırıq: bu şagirdlərin hamısı Azərbaycan
şagirdidir, qazanılan müvəffəqiyyətlər də Azərbaycanındır. Bir şüarımız
da var: “Elm naminə Azərbaycan üçün dünya ilə yarışırıq!” Keçmiş təhsil
sistemini birmənalı pisləmək doğru olmaz. Hər bir sistemin özünə görə
götürüləsi gözəl nümunələri var, biz də onların hər birindən istifadə
etdik və davam edirik. Amma bununla yanaşı, Türkiyədə, dünyada gedən
təhsil prosesindən də istifadə edirik, təhsil sistemimizi sürətlə
modernləşdiririk. Çünki dil bilən müəllimlər bizdə dərs deyir. 1992-ci
ildə Azərbaycana gələndə müəllim kollektivinin 85 faizi türkiyəli idi.
Çünki məktəblərdə ingiliscə hazırlıq oxudulur, fizika, kimya, biologiya,
riyaziyyat, kompüter ingiliscə davam edir. O vaxt Azərbaycanda bu
dərsləri deyəcək müəllim tapmaq çətin idi. Türkiyədə yetişən müəllimlər
buraya sevərək gəldilər. Bir adamın Azərbaycana bir eşqi, sevgisi
yoxdursa, onun gəlməsinə zatən gərək yox, o, burda təhsildə faydalı ola
bilməzdi. Artıq Azərbaycanda şirkətimizin fəaliyyətinin 20 illiyidir. Bu
20 illik zaman içərisində məktəblərimizin müəllim kollektivinin 83
faizi artıq bu məktəblərin məzunlarıdır ki, müəllim işləyirlər. Qafqaz
Universitetinin müəllim kollektivinin 87 faizi universiteti qurtarmış,
yaxud Amerika, İngiltərə, Türkiyə, Rusiya, Azərbaycanda doktorluq almış
şəxslərdir. "Araz" kurslarının müəllim kollektivinin 98 faizi
azərbaycanlı qardaşlarımızdır. 1994-cü ildə Azərbaycan ilk dəfə
beynəlxalq biologiya olimpiadasına qatıldı və ölkəyə 2 qızıl, 2 gümüş
medal gətirildi. Hətta bəzi insanlar zarafatla dedilər ki, siz o
medalları İstanbulda düzəldib gətiribsiniz. Amma bu günədək Azərbaycana
98-i qızıl olmaqla 500-dən artıq medal gəlib. Bütün bu müvəffəqiyyətlər
bu gün böyük faizini azərbaycanlıların təşkil etdiyi müəllim
kollektivimizlə gerçəkləşir. Yaxşı müəllimin yetişməsi üçün də oxuyan
şagirdlərə müəllim peşəsinin yaxşı anladılması lazımdır. Bu mənada biz
Qafqaz Universitetində müəllimlik peşəsini açmışıq. Bizə qulaq asan
insanlara həmin müəllimlik ixtisaslarını tövsiyə edirik. Bizim Türkiyə
təcrübəmiz var. Rəhmətlik Özal zamanında “nə olmaq istəyirsən” soruşanda
“axırda bir müəllim olaram” cavabı verilirdi. Turqut Özal müəllimlərə
xüsusi status verdi, maaşlarını qaldırdı, özəl təhsilin önünü açdı.
Nəticədə “axırda müəllim olaram” deyən insanlar müəllimlik fakültələrinə
girə bilmədi və savadlı şagirdlər universitetlərə qəbul olub müəllim
oldular. Beləcə, təhsilin səviyyəsi qalxdı. Bu gün dünyanın 50-yə yaxın
ölkəsində azərbaycanlı qardaşlarımız çalışır. Quba liseyini bitirən
qardaşımız Amerikanın Texas əyalətində müdirlik edir.
- Azərbaycanda müəllim maaşı 150-200 manatdır. Sirr deyilsə, sizdə müəllimlərin maaşı nə qədərdir?
- Bizdə müəllim maaşı evli və ya subay olmağına görə dəyişir. Yəni
müəllimlərə 700-800 manatdan 1200 manatadək pul ödəyirik. 18 saatdan
artıq dərs deyənlərə əlavə ödəniş də edilir. Müəllimin neçə uşağı varsa,
ona uyğun maaşına əlavələr olur. Biz müəllimin, onun ailəsinin müalicə
məsələlərini də nəzərə alırıq.
- Sizin müəllimlərdən də repetitorluq edəni var?
- Bizdə heç bir müəllim məktəbdən kənar heç bir şagirdə dərs deyə
bilməz. Qardaş, biz sənə lazım olan qədər maaş veririk. Sən də bütün
əməyini bu məktəbin tavanı altında sərf etməlisən. Gecə saat 10-dək
müəllimlərimiz şagirdlərə əlavə dərs deyir. Yaxud müəllimlərimizin
rayonlardakı yerlərini dəyişir, təcrübə mübadiləsi edirik. Artıq bizdə
elektron məktəb sisteminə keçilib, jurnallar elektron formada
doldurulur, ağıllı taxta dediyimiz elektron lövhələrimiz var. Müəllim
kollektivi gənc, 24 saat çalışmağa qadir, kənarda bir iş görməyən,
savadlı, əxlaqlı şəxslərdən ibarətdir. Müəllimlərimizin heç biri siqaret
çəkmir, araq içmir. Müəllim belə olmalıdır.
- İbadətlə bağlı məcburiyyət varmı?
- Xeyr, məcburi deyil. Mən özüm namaz qılıram. Biz də,
azərbaycanlılar da müsəlmandır. Bu mənada namaz qılmağın nəyi pisdir?
Ancaq biz dini məktəb deyilik, dünyəvi təhsil sistemimiz var. Müəllimin
vicdanlı olması, şagirdlərə ana-ata kimi vicdanla yanaşması önəmlidir.
Bizim məktəblərin çoxu internat tiplidir. Gecə müəllim qalxır, uşaqların
yatdığı yataqxanaya gedir, üstü açılan varsa, üstünü örtür, öskürən
varsa, bir dərman tapıb verir. Uşaqlara şəfqətlə yanaşarsınızsa, onlar
da ətrafdakılara şəfqətlə yanaşar. Türkiyədə bir deyim var: südün
keyfiyyəti qaymağından asılıdır. Südün üstündə yaxşı qaymaq varsa, demək
süd keyfiyyətlidir. Bir ölkənin daxilində nə qədər savadlı insan varsa,
təhsil sistemi nə qədər savadlı insan yetişdirirsə, milləti təmsil edən
bir o qədər savadlı insan olacaq.
- Azərbaycan təhsilini inkişaf etdirmək üçün Türkiyədən “təhsil komandosları”nın gətirilməsinə necə baxırsınız?
- Azərbaycanda ən sıxıntılı durum peşə təhsilindədir. Məncə,
Türkiyədəki peşə təhsili ilə əlaqəli müəllimləri Azərbaycandakı peşə
məktəblərinə cəlb etmək üçün iki ölkə arasında anlaşma əldə oluna bilər.
Amma humanitar fənlərlə bağlı buna ehtiyac görmürəm. Azərbaycanın
təhsil sahəsindəki ən böyük layihələrindən biri cənab prezidentin
təsdiqlədiyi dövlət proqramı ilə 5 min tələbənin xaricə dövlət xətti ilə
təhsil almağa göndərilməsidir. Rəhmətlik Özal da hakimiyyətə gəldiyi
zaman xaricə təhsil almağa çox insanları göndərdiyi kimi, xaricdən
çoxsaylı beyinləri də Türkiyəyə gətirdi və ölkədə böyük dəyişiklikləri
gerçəkləşdirdi.
- Öz övladlarınız harada təhsil alır?
- Övladlarımın biri İstanbulda çalışarkən dünyaya gəldi, o, oldu
istanbullu. İndi Mərmərə Universitetində təhsil alır. Digər oğlum
Balıkesirdə anadan oldu, o da balıkesirli oldu. Hazırda lisey təsilini
davam etdirir, yataqxanada qalır. Qızım da Bakıda Qafqaz gimnaziyasını
bitirdi. Çox yaxşı təhsil aldı, ingilis dilini mükəmməl öyrəndi.
Xaricdən bəzi qonaqlar gələndə qızım tərcüməçim olur. Anam-atam Burdur
şəhərində yaşayır. Biz 5 qardaşıq. Onların bir hissəsi özəl sektorda
işləyir. Bir qardaşım Səhiyyə Nazirliyində müşavir, digəri kənd
təsərrüfatında müdirlik edir. Həyat yoldaşım universitetdə magistrliyi
bitirdi, namizədliyə başlayacaq.
- Burada istirahətinizi hansı ünvanda keçirir, haralara üz tutursunuz?
- Bizim bir çox rayonlarda - Gəncə, Quba, Lənkəran, Qax, Şamaxıda və
digərlərində məktəblərimiz var. Həftəsonları mütləq bir rayona gedir,
həm məktəblərimizi ziyarət edirik, ordakı arkadaşlarla görüşür, həm də
işlərlə yerində tanış oluruq. Elə bu səfərlərimizdə rayonların təmiz
havasını udmaq imkanımız olur. Mən istirahəti iş dəyişikliyi edərək
gerçəkləşdirirəm. Bəzən uçaq yolçuluğu insan üçün nemət olur, deyirsən
hə, uçaqda olarkən filan işlərə baxacağam. Bu mənada bizdə uzun müddətli
dincəlmək imkanı olmur. Əlbəttə, müəllimə ildə 30-35 günlük izin
veririk, gedir dincəlir. Amma işin başında olan bizlərin belə
uzunmüddətli getmək imkanı olmur. İmkan düşən kimi mədəni abidələrə baş
çəkməyə, meşələri gəzməyə çalışıram. Şamaxı, İsmayıllı, Zaqatala, Qax,
Quba tərəflərdə bir çox sevdiyim ünvanlar var, imkan düşəndə ailəvi
gedirik. Ruhən insan dincəlmiş olur. Yaxud Lənkəranda çay tarlalarına
baş çəkib çayçılarla söhbətləşirəm, feyxoa bağları ilə maraqlanıram.
Zaqatalada fındığı necə becərirlər soruşuram, Qubada alma bağlarına baş
çəkirəm. İnsanlar hansı işi görürsə-görsün, maraqlanıram. Amma ən
birinci soruşuram ki, sənin neçə övladın var, neçəsi məktəbdə oxuyur?
Çünki biz təhsil işçisiyik, mütləq o insanlara tövsiyəmiz olur. Deyirik
savadlı uşağınızı gətirin, bizim məktəblərə verin, oxudun.
- Ənvər bəy, türk seriallarını, məsələn, “Möhtəşəm yüz il”i izləyirsinizmi?
- İşimizin çoxluğundan daimi izlədiyim serial yoxdur. “Möhtəşəm
yüzil”ə ara-sıra baxıram. Ancaq orada tarixi reallıqlarla üst-üstə
düşməyən məsələlər, tariximizi təhqir edən məqamlar var. Buna görə də
Türkiyədə həddən artıq tənqid olunur. Bir cahan imperiyasını sanki
sarayda oturmuş, zövqü-səfa sürən imperatorluq kimi göstərirlər. Hansı
imperiya zövq-səfanın içində uzunömürlü olur? Ancaq “Fetih-1453"-ü
çəkdilər, gerçəkdən harika bir film oldu. Osmanlı imperiyasının quruluşu
ilə bağlı, Bursa fəth edilmədən öncəyədək çəkilən 22 bölümlü film
çəkildi, səviyyəli filmdir.
Söhbətimizin sonunda Azərbaycan sevdalı
Ənvər bəy ürək sözlərini bölüşdü: “Bir gün bu ölkədən ayrılası olsam
deyərəm ki, yaşadım, amma mənə bəxş edilən zaman içərisində bunun
haqqını verə bilmədim”. Möhtərəm Fətullah Gülənin bir sözü var. Yeri
gəlmişkən, onun ümummilli liderimizlə çox yaxın münasibətləri vardı. 20
Yanvar hadisələrində bura gələn nümayəndə heyəti ona demişdi ki, burada
qətliam oldu, geri dönəkmi? Cavabı belə olmuşdu ki, “Azərbaycanın öldüyü
yerdə siz də ölün və dönməyin”. Həmçinin İzmirdəki toplantıda
“Azərbaycan işğal olundu, qardaşlarımız yenə tanklar altında əzildi”
deyincə kürsüdə dəqiqələrcə bayğın qalmışdı, onu ambulansla xəstəxanaya
apardılar. Onun ərzurumlu olması Azərbaycana daha da yaxın olması
anlamını verir. Bizə sözü bu oldu ki, siz azərbaycanlılara iki şey
borclusunuz: bir, sizi ölkələrinə qəbul etdilər, iki, uşaqlarını sizə
verdilər. Bu mənada bizim Azərbaycan xalqına böyük minnətdarlığımız
var".
Elşad PAŞASOY
