Oktyabrın 8-də Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun (DSMF) yaradılmasının 20-ci ildönümü ilə bağlı Qafqaz Universitetində elmi-praktik konfrans keçirilib.
Konfransda DSMF sədri S.Müslümov “Azərbaycanın pensiya sistemi:
islahat davam edir” mövzusunda təqdimatla çıxış edib. Fondun sədri
Azərbaycanda sığorta-pensiya sisteminin ayrı-ayrı dövrlərdəki inkişaf
mərhələlərinə toxunub. O vurğulayıb ki, ümumilikdə DSMF-nin 20 illik
fəaliyyətini şərti olaraq 4 dövrə bölmək mümkündür. Bunlar 1992-1995-cı
illər, 1996-2002-ci illər, 2003-2005-ci illər, 2006-cı ildən sonrakı
dövr. S.Müslümov bu dövrlərdə sığorta-pensiya sistemində baş verən
prosesləri təhlil edərək bildirib ki, 90-cı illərin əvvəlində ölkə
iqtisadiyyatının tənəzzülü əhalinin həyat səviyyəsinin ümumiləşdirici
göstəricisi olan əhalinin pul gəlirlərinə mənfi təsir edib: “Respublika
əhalisinin adambaşına pul gəlirləri hər il orta hesabla 1,4 dəfə
azalmış, inflyasiyanın günbəgün sürətlə artması və əhalinin
sosial-iqtisadi vəziyyətinin pisləşməsi baş vermişdi. 1995-ci ildən
başlayaraq ölkə iqtisadiyyatının, o cümlədən özəl sektorun və
sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi sahəsində görülmüş ardıcıl işlər
nəticəsində əhalinin gəlirlərinin, həmçinin bu gəlirlərin strukturunda
sahibkarlıq fəaliyyətindən daxilolmaların xüsusi çəkisi artmağa
başlamışdı”.
Onun sözlərinə görə, 1996-2002-ci illəri əhatə edən dövr ərzində
pensiya sisteminin yeni şəraitə uyğun qurulmasına zəruri dəyişikliklərə
etibarlı iqtisadi baza yaradıldıqdan və demoqrafik baxımdan əlverişli
vaxt seçildikdən sonra başlamaq, buna qədər isə əvvəlki həmrəylik və
dövlət təminatı sistemlərinə əsaslanmaq, çox çətinliklə başa gəlsə belə,
əsas taktiki addımlar kimi seçilmişdi: “Azərbaycan xalqının ümummilli
lideri Heydər Əliyevin böyük müdrikliklə müəyyənləşdirdiyi həmin
istiqamətlər çərçivəsində, əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi,
habelə vətəndaşların pensiya təminatının yaxşılaşdırılması istiqamətində
ciddi addımlar atılmış, həm əhaliyə pensiya və müavinətlərin
ödənilməsi, həm də digər sosial ödənişlər üzrə xərclərin artımı müşahidə
olunmuş, bu sahədə köklü dəyişikliklər baş vermişdi. Həmin illər
ərzində aztəminatlı əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi
məqsədilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 8 fərman və sərəncamı,
Nazirlər Kabinetinin 2 qərarı olmuşdur ki, bunların tətbiqi nəticəsində,
həmçinin ölkədə əməkhaqlarının artımı hesabına pensiya və müavinətlərin
orta aylıq məbləği 8 dəfə artmışdı”.
S.Müslümov qeyd edib ki, sonrakı mərhələdə (2003-2005-ci illər) sabit
və ardıcıl inkişaf tempinin fəaliyyətin əsas meyarı kimi götürülməsi
nəticəsində mövcud sosial müdafiə sisteminin bazar iqtisadiyyatı
mühitinə uyğunlaşdırılaraq keyfiyyətcə yenidən qurulması, o cümlədən
pensiya sisteminin beynəlxalq normalara və inkişaf etmiş ölkələrin
təcrübəsinə əsaslanan islahatının aparılması sosial siyasətin strateji
istiqamətlərindən biri kimi tam gerçəkləşdirilmişdir. Bu məqsədlə
2004-2005-ci illərdə pilot və hazırlıq tədbirləri başa çatdırılmış,
2006-cı ildən sığorta-pensiya sistemi ilə dövlət sosial yardım
sistemlərinin bir-birindən ayrılması və beynəlxalq standartlar əsasında
fəaliyyət göstərməsi təmin edilib.
2006-cı ildən isə Azərbaycanda müasir tələblərə cavab verən
sığorta-pensiya sisteminin fəaliyyəti təmin edilib. Bu gün həmin sistem
sosial sığorta, fərdi uçot və pensiya təminatı sahəsindəki funksiyaların
bir-birini tamamladığı vahid mexanizm kimi fəaliyyət göstərməkdədir.
Yeni sistemin fəaliyyət dövrü ərzində DSMF-nin xərcləri 4,4 dəfə artaraq
2,5 mlrd. manata çatıb. Bu artımlar pensiya xərclərinin ölkənin ÜDM-ə
olan nisbətinin artımını şərtləndirib. Müqayisə üçün qeyd olunmalıdır
ki, bu göstərici 2003-cü ildə 3,9 faiz təşkil etmişdir və 2003-2011-ci
illər ərzində ölkədə 60 yaşdan yuxarı insanların sayı 4 faiz artaraq
810,6 min nəfərə çatdığı halda, ÜDM-in artımı 6 dəfə, pensiya sisteminin
xərclərinin artımı isə 7,3 dəfə olub: “Yeni sistemin fəaliyyətə
başladığı 2006-cı ildən hazıradək DSMF-nin gəlirləri 4,1 dəfə artmış,
sosial sığorta ödəyicisi olan sığortaolunanların sayı 1 milyon 300 min
nəfərdən 2 milyon 100 min nəfəri ötmüş, sosial sığorta haqqının
dərəcələri 29 faizdən 25 faizə endirilmişdir. Əvvəlki sistemlə pensiyaya
çıxmış insanların da bu sistemlə əhatə olunması, onların pensiya
hüquqlarının qorunmasında sosial ədalətin gözlənilməsi və heç bir
məhdudiyyət qoyulmadan yeni şəraitə inteqrasiyası tamamlanmışdır.
2011-ci ilin 1 iyulundan bu istiqamətdə islahatların sonuncu mərhələsi
gerçəkləşdirilmiş və həmin insanların pensiyalarının əvvəlki sistemin
fəaliyyəti dövründəki iş stajları əsasında yenidən hesablanması
nəticəsində ortalama 40 faiz artırılmışdır. Bu islahat tədbirinin illik
maliyyə tutumu 500 milyon ABŞ dollarından çox olmuşdur. Yeni sistem
fəaliyyətə başladığı dövrdən hazıradək əmək pensiyalarının minimum
məbləği 3,4 dəfə, orta aylıq məbləği isə 5,3 dəfə artmışdır. Ölkə üzrə
əmək pensiyalarının orta aylıq məbləğinin əməkhaqlarının orta aylıq
məbləğinə nisbəti 40 faiz, yaşa görə əmək pensiyalarının orta aylıq
məbləğinin əməkhaqlarının orta aylıq məbləğinə nisbəti isə 45 faiz
təşkil etmişdir”. S.Müslümov nəzərə çatdırıb ki, pensiya və
müavinətlərin ödənişi avtomatlaşdırılmış, hazırda pensiya ödənişi
aparılan pensiyaçıların kənd yerlərində 99,0 faizinin, şəhərlərdə 100
faizinin, ümumilikdə isə 99,4 faizinin pensiyasının plastik kartlarla
ödənilməsi təmin olunub.
S.Müslümov Prezident İlham Əliyevin təsdiq etdiyi “2009-2015-ci
illərdə Azərbaycan Respublikasında sığorta-pensiya sisteminin inkişafına
dair Dövlət Proqramı” çərçivəsində sığorta-pensiya sistemində
islahatların davam etdirildiyini vurğulayıb. Hazırda sığorta-pensiya
sisteminin 2020-ci və 2040-cı illər üçün perspektiv inkişafı
istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi məqsədilə aktuar tədqiqatların
aparılması, həmin tədqiqatların nəticələrinə uyğun olaraq maliyyə
dayanıqlığının təmin edilməsi üçün tədbirlərin işlənilməsi, pensiya
təyinatının avtomatlaşdırılması, sığorta-pensiya sistemində yığım
komponentinin tətbiqi, qeyri-dövlət pensiya institutlarının inkişafı,
sistemdaxili normaların sərtləşdirilməsi istiqamətlərində islahat
tədbirlərinin həyata keçirilməsi üçün müvafiq addımlar atılmaqdadır.
ANN.Azhttp://ann.az/az/qafqaz-univeristetind%C9%99-elmi-praktik-konfrans-kecirildi/
