“Qafqaz”da Gürcüstan meselesi müzakire olundu

Öten şenbe Qafqaz Universitetinde keçirilen “Gürcüstan problemi ve onun regiona tesiri” mövzusunda konfransda Gürcüstanın bölgedeki yeri ve rolu barede

Öten şenbe Qafqaz Universitetinde keçirilen “Gürcüstan problemi ve onun regiona tesiri” mövzusunda konfransda Gürcüstanın bölgedeki yeri ve rolu barede Azerbaycan, Türkiye ve Gürcüstan alimleri geniş fikir mübadilesi apardılar. Tedbirde bu ölkenin siyasi ve geostrateji ehemiyyeti, elece de onun Azerbaycana tesiri etraflı şekilde müzakire olundu.

Qafqaz Universitetinin rektoru, professor Ehmed Saniç bölgede Azerbaycan-Türkiye-Gürcüstan emekdaşlığının ehemiyyetinden danışaraq, üç ölke arasında siyasi, iqtisadi ve medeni münasibetlerin yüksek olduğunu söyledi. Onun fikrince, kifayet qeder qarışıq olan Qafqaz bölgesinde problemlerin helli üçün sülh yolunun vacibliyi danılmazdır: “Avropada I ve II Dünya müharibeleri baş verdi. Ancaq bu müharibelerden sonra Avropa gördü ki, problemleri herbi yolla, qan tökmekle hell etmek olmur ve insanlar danışa-danışa öz problemlerini hell ede bilerler. Fikrimce, insanlar bir araya gelib, real layiheler heyata keçirseler, bir çox problemleri de hell ederler. Azerbaycan, Türkiye ve Gürcüstan arasındakı neft-qaz boru kemerleri, elece de Türkiye iş adamlarının teşebbüsü ile bu ölkelerde fealiyyet gösteren liseyler mehz bele real layihelerdir”.

Gürcü mütexessis Georgi Mşedlişvili esasen 2008-ci ilin avqust ayında baş vermiş Rusiya-Gürcüstan müharibesine diqqet çekdi ve münaqişe obyektinin kifayet qeder mürekkeb olduğunu söyledi. Rusiyanın başqa bir ölkenin erazisini işğal etdiyini deyen G. Mşedlişvili eyni zamanda resmi Tbilisinin de bir sıra siyasi sehvlere yol verdiyini bildirdi. Onun fikrince, Gürcüstan Rusiyanın teklif etdiyi, Osetiya ve Abxaziyaya qarşı silahdan istifade olunmayacağına dair müqavileni imzalamamalı idi: “Bu müqavilede separatçı qurumlar teref kimi gösterilirdi. Bununla da Tbilisi separatçı qurumların legitimliyini tanımış oldu”. G. Mşedlişvili bezi obyektiv sebeblerin de bu işğalı süretlendirdiyini bildirdi. Onun qenaetince, Kosovanın müsteqil dövlet kimi tanınması ve Rusiyanın bundan presedent kimi istifade etmesi, NATO-nun Buxarest sammitinde Gürcüstanın bu quruma üzvlük meselesinin hell olunmaması, elece de Rusiyanın postsovet mekanında öz ağalığını berpa etmek isteyi regionda veziyyeti Tbilisinin eleyhine çevirmişdi. Gürcü alim separatçı qurumların aqibetlerinin yaxşı olmayacağını da dedi: “Hem Osetiya, hem de Abxaziya maliyye cehetden Rusiyadan tam asılı veziyyete düşübler. Bu qurumlar dünya ile bazar münasibetleri qura bilmirler. Ehalileri durmadan azalır”. G. Mşedlişvili bütün baş verenlerden bu neticeni çıxarıb: “2008-ci ilin avqust hadiselerinin en böyük neticesi Gürcüstanın öz erazilerini itirmesi yox, Rusiyanın öz gücünü dünyaya göstermesi oldu”.

Azerbaycanlı alim, Qafqaz Universitetinin Beynelxalq Münaqişelerin Tedqiqatı Merkezinin (BMTM) rehberi Ceyhun Mahmudov Rusiya-Gürcüstan müharibesinden bütün bölgenin tesirlendiyini, ancaq en böyük zerbenin Gürcüstana deydiyini bildirdi. “Gürcüstan faktiki olaraq erazisini itirdi, infrastrukturu dağıldı, 100 minlerle insan yurd-yuvasından qaçqın düşdü. Ermenistan ise Gürcüstan yolu ile ölkeye daxil olan bütün erzaq menbelerinden müeyyen bir müddete mehrum oldu”,- deyen C. Mahmudov Gürcüstanın Azerbaycan üçün de çox vacib ölke olduğunu vurğuladı. “Evvela, bu iki ölke arasında BTC ve BTE kimi neft-qaz boru kemerleri fealiyyet gösterir, Bakı-Tbilisi-Qars-Erzurum demir yolu layihesi tikilmekdedir. Eyni zamanda Azerbaycan Respublikası Dövlet Neft Şirketi bu ölkeye 100 milyonlarla dollar investisiya qoyur. Diger terefden, her iki ölke separatizmden ve etnik konfliktlerden eziyyet çekir. Rusiyanın Osetiya ve Abxaziyanın müsteqilliyini tanımasından Azerbaycan da siyasi cehetden tesirlendi”,- deyen BMTM rehberinin fikrince, bütün bu faktorlar Azerbaycan ve Gürcüstanın sıx emekdaşlığının zeruriliyini gösterir. C. Mahmudov avqust hadiseleri ile bağlı qenaetini bele ümumileşdirdi: “Bu hadise gösterdi ki, Qafqaz bölgesinde her hansı bir dövlete, yaxud da bütövlükde regiona tesir etmek üçün Gürcüstana tesir etmek kifayetdir”.

“Gürcüstanda milletleşme problemi” mövzusunda çıxış eden müsteqil siyasi şerhçi Kamil Ağacan ise bu ölkede etnik qruplara qarşı ayrı-seçkilik siyasetinin aparıldığını söyledi. Onun fikrince, Gürcüstanda vetendaşlığa esaslanan milli kimliyin formalaşması üçün resmi Tbilisi ölkede qeyri-gürcü vetendaşların azad yaşaması üçün de şerait hazırlamalıdır. “Bu ölkenin qanunvericiliyinde etnik qruplarla bağlı çox gözel müddealar var. Ancaq biz reallıqda bu müddeaların kifayet qeder işlemediyini görürük. Meselen, dövlet qurumlarında işleyen qeyri-gürcülerin sayı çox azdır. Başqa bir nümune: 2001-2011-ci iller erzinde ahıska türkleri Gürcüstandakı öz dede-baba yurdlarına qayıtmalı idi. Ancaq bu proqrama hele start verilmeyib. Biz bunu nece başa düşek: Gürcüstan 1944-cü ilde ahıska türklerinin deportasiyası ile bağlı siyaseti destekleyirmi?”

30.06.2010

Natiq Penahlı Bakı

www.zaman.az